Zapomniane miasto zmarłych

Zapewne już wszyscy słyszeli o katastrofie, jaka miała miejsce w Paryżu. I chyba się ze mną zgodzicie, że jest to potworny cios nie tylko dla Francuzów, ale i dla całej naszej cywilizacji. Przykro jest patrzeć, jak dzieło, które od lat było symbolem Francji oraz perełką architektury romańskiej, w jedną noc uległo zniszczeniu. Ale to wydarzenie przypomina nam, że wszystko jest ulotne. I nieważne, czy uda nam się wybudować pomnik trwalszy niż ze spiżu, w pewnym momencie wszystko ma swój koniec.

Również ludzkie życie. W ciągu dnia, gdy jesteśmy zajęci naszą codziennością, zupełnie się o tym nie myśli. Dopiero, gdy zetkniemy się ze śmiercią, nadchodzi taki moment nostalgii. Podobnego wrażenia można doświadczyć podczas wizyty na cmentarzu. 

Podczas mojego krótkiego wypadu do Łodzi, udałam się zupełnie nieplanowanie na cmentarz żydowski. Dopóki tam nie dotarłam, nie miałam pojęcia, że w momencie jego powstawania, tj. pod koniec XIX wieku, był największym cmentarzem żydowskim w Europie (obecnie drugi największy w Europie). Dzisiaj jest cmentarzem-widmem. 

Jadąc do Łodzi, nie wiedziałam czego się spodziewać. Nie miałam żadnego planu, gdyż podróż była spontaniczna. Natomiast moja współtowarzyszka podróży spisała sobie luźno miejsca, które chciałaby zobaczyć. Nie było wśród nich cmentarza. Żadna z nas o nim nie wiedziała. Usłyszałyśmy o nim przy okazji wizyty w Muzeum Fabryki, gdzie pan przewodnik opowiadał historię rodu Poznańskich i wspomniał o ich grobowcu znajdującym się właśnie na łódzkim cmentarzu żydowskim. W tamtym momencie postanowiłam, że muszę go zobaczyć.

Z centrum Łodzi spacer na cmentarz to prawie godzinna przechadzka niezbyt ciekawymi ścieżkami. Raczej niewielu turystów zapuszcza się w tamte rejony, a już na pewno nie pieszo. Wreszcie dotarłyśmy do ulicy Brackiej, przy której znajduje się cmentarz i okazuje się, że brama została zamurowana, a kolejna, do której doszłyśmy - zamknięta na cztery spusty. Na stronie internetowej czytamy, że wejście na cmentarz jest tylko od strony ulicy Zmiennej, więc nasz spacer wydłużył się o kolejne kilkadziesiąt metrów. Przed bramą okazuje się, że mamy niemałe szczęście, bo w piątki cmentarz jest otwarty dla zwiedzających tylko do godziny 15:00, a my byłyśmy jakoś krótko po 14. W biurze zakupujemy bilety: 10 zł normalny, 8 zł ulgowy; otrzymujemy mapkę z zaznaczonymi kwaterami i najważniejszymi grobowcami i dowiadujemy się, że pomimo tego, że cmentarz zamyka bramy o 15:00, skoro już udało nam się wejść, możemy tam spacerować, aż do zmroku.

Większość grobów swoje lata świetności ma już dawno za sobą. Są omszałe, porośnięte bluszczem, potłuczone... Na innych natomiast widzimy wypalone świeczki i białe kamyki - o tych ktoś jeszcze pamięta. Co ciekawe, udało nam się wyłapać kilka całkiem świeżych pochówków, więc mimo pierwszego wrażenia zapomnienia, cmentarz nadal funkcjonuje, aczkolwiek widać, że społeczność żydowska w Polsce nie jest tak liczna jak kiedyś.

Spacer po cmentarzu może okazać się jeszcze ciekawszy dla kogoś znającego hebrajski. Bowiem na większości nagrobków widzimy właśnie inskrypcje w języku hebrajskim. Dla nas były to kolejne zapomniane groby, ale ktoś inny mógłby odkryć dzięki nim niezwykłe historie.

Natomiast historia powstania tegoż cmentarza jest bardzo dobrze znana. Pod koniec XIX wieku brakło miejsca na dawnym cmentarzu żydowskim i trzeba było utworzyć nowy. Jeden z największych przedsiębiorców łódzkich - Poznański wykupił tereny pod nowe pochówki. Ale zastrzegł sobie prawo do postawienia w centralnym punkcie nowego cmentarza sporych rozmiarów mauzoleum rodziny Poznańskich. Rzeczywiście grobowiec Poznańskich góruje nad innymi i wyróżnia się poprzez swoją nietypową formę zwieńczoną kamienną kopułą.

Na terenie cmentarza wydzielono też kwaterę, na której pochowano zmarłych w gettcie łódzkim. Prawdopodobnie wśród zmarłych byli również Cyganie. Ilość zachowanych nagrobków na terenie 42-hektarowego cmentarza szacuje się na 180 tysięcy, a pochowanych zmarłych na ok. 230 tysięcy. Przez wiele lat cmentarz był zapomniany przez co stopniowo niszczał. Dopiero pod koniec XX wieku rozpoczęto bardziej konkretne działania na rzecz jego restauracji. Mimo to, nekropolia nadal jest w opłakanym stanie. Cóż, niełatwo uporządkować tak duży teren, który przez tyle lat był zaniedbywany a teraz mało kto się nim interesuje. 

Już na zakończenie, małe wyjaśnienie ciszy na blogu. Nie było mnie tutaj prawie cały miesiąc. Był to dziwny okres. Życie jakoś się zatrzymało, niestety czas nadal płynął a ja po prostu utknęłam. Na szczęście ten spontaniczny wyjazd do Łodzi mnie obudził i już wracam do blogosfery.